Φυσικά και δεν πρόκειται για ένα άρθρο γραμμένο από ποιητή απευθυνόμενο σε ποιητές. Οι ποιητές ήδη γνωρίζουν τους λόγους για τους οποίους διαβάζουν ποίηση. Κι αν δεν τους γνωρίζουν, τουλάχιστον την διαβάζουν κι αυτό έχει σημασία. Το άρθρο αυτό είναι γραμμένο από κάποιον που αγαπάει την ποίηση και κοιτώντας πίσω στα χρόνια που έχουν περάσει συλλογίζεται τι ακριβώς του έχει προσφέρει η ποίηση. Εννέα λόγοι, λοιπόν, γιατί θα πρέπει ή καλύτερα γιατί θα έπρεπε να διαβάζεις ποίηση συχνότερα. Κάποιοι λόγοι περισσότερο, κάποιοι λόγοι λιγότερο προσωπικοί. Κάποιο αντικειμενικοί, κάποιοι υποκειμενικοί ίσως…
Ένα σημείο αναφοράς – Σύνδεση με το παρελθόν
Ίσως ο πιο προσωπικός από όλους τους λόγους. Υπάρχουν σημεία αναφοράς στη ζωή μας. Κάποια σημεία αναφοράς πρέπει να παραμένουν ίδια, διαφορετικά θα έπαυαν να θεωρούνται ως σημεία αναφοράς. Σημεία αναφοράς σε σχέση με αυτό που είμαστε, σε σχέση με την προσωπικότητα μας. Πράγματα που μας αντιπροσωπεύουν, που συνδέουν το παρελθόν με το μέλλον μας. Μπορεί να είναι ενασχολήσεις, επιλογές, γεγονότα, συναισθήματα, κλπ. Είναι ίσως μνήμες, στοιχεία της προσωπικής μας ταυτότητας. Αν τα έχανες, θα έπαυες να προσδιορίζεις τον εαυτό σου όπως τον προσδιόριζες πριν. Αν έπαυαν να υπάρχουν, θα έπαυαν να σε θεωρούν κι οι γύρω σου ότι σε θεωρούσαν πριν.
Για παράδειγμα, αν παίζεις κιθάρα κι οι άλλοι σε ξέρουν ως το παιδί που παίζει κιθάρα στα beach parties το καλοκαίρι, αυτό γίνεται για σένα ένα σημείο αναφοράς. Το κάνεις εδώ και χρόνια, έχει ενσωματωθεί στο είναι σου από τότε που ήσουν έφηβος ίσως. Αν ξαφνικά το διέγραφες, αν ξαφνικά άφηνες κάτω την κιθάρα και δεν την ξανάπιανες δεν θα διέγραφες ένα τμήμα του εαυτού σου; Κι αν το διέγραφες, δεν θα έκανες έτσι το παρόν σου πιο φτωχό;
Φυσικά δεν αναφέρομαι σε βάρη του παρελθόντος, πράγματα που μας βαραίνουν και δεν μας αφήνουν να προχωρήσουμε μπροστά. Μας αρέσει να ταξιδεύουμε ελαφρά και τα σκουπίδια είναι καλό να τα αφήνουμε πίσω. Ωστόσο, τα σκουπίδια δεν αποτελούν σημείο αναφοράς, ούτε άλλωστε κι οι προσκολλήσεις.
Είναι, λοιπόν, κάτι εντελώς προσωπικό το θέμα των σημείων αναφοράς. Το μόνο σίγουρο όμως είναι ότι πρέπει να υπάρχουν. Και τι σχέση έχουν τα σημεία αναφοράς με την ποίηση; Μα εννοείται πως η ποίηση έχει γίνει σημαντικό σημείο αναφοράς για κάποιον που την διαβάζει μια ζωή. Για κάποιον που η ποίηση τον έχει συντροφεύσει σε λύπες και χαρές. Για κάποιον που γράφει ποίηση.
Δεν την ζωή με τα μάτια ποιητή – είναι πιο όμορφη
Πάντα το έλεγα κι έχω την ευκαιρία εδώ να το πω ξανά. Η ζωή είναι πιο όμορφη όταν την βλέπεις με τα μάτια ποιητή. Και τι το ιδιαίτερο έχουν τα μάτια ποιητή; Είναι μήπως γαλάζια και αμυγδαλωτά; Είναι πράσινα και ντελικάτα; Όχι, δεν εννοώ αυτό. Τα μάτια ποιητή είναι αυτά που σε βοηθάνε να αντιλαμβάνεσαι την πνευματικότητα πίσω από κάθε τι. Πίσω από τις καθημερινές χαρές της ζωής, πίσω από ένα ηλιοβασίλεμα, πίσω από έναν μοναχικό περίπατο ή ένα μακροβούτι.
Με τα μάτια ποιητή το κάθε τι αποκτά μια διαφορετική χροιά, ένα διαφορετικό χρώμα, ένα άλλο νόημα, αποκτά μια απροσδιόριστη πολλές φορές ποιητικότητα. Το χρειαζόμαστε και σε εποχές πνευματικής πενίας το χρειαζόμαστε ακόμα περισσότερο. Είναι ένας λόγος πολύ σημαντικός γιατί θα έπρεπε να διαβάζεις ποίηση συχνότερα. Η ανάγνωση της ποίησης σε βοηθάει να αποκτήσεις τα μάτια ποιητή, να τα καλλιεργήσεις και να τα διατηρήσεις. Σε βοηθάει με έναν τρόπο εντελώς προσωπικό να εμπλουτίσεις τη ζωή σου.
Έλλειψη χρόνου
Η έλλειψη χρόνου είναι κάτι που θα μπορούσε να επικαλεστεί κάποιος για να επιχειρηματολογήσει σχετικά με το γιατί δεν διαβάζουμε ποίηση. Εγώ εδώ όμως λέω το αντίθετο. Η έλλειψη χρόνου, που οι περισσότεροι βιώνουμε στην εποχή μας, είναι βασικός λόγος γιατί θα έπρεπε να διαβάζουμε ποίηση, περισσότερη ποίηση. Το επιχείρημα είναι ξεκάθαρο, κι ίσως ο λόγος αυτός να είναι και ο πιο αντικειμενικός από τους εννέα: επειδή ακριβώς δεν έχουμε χρόνο!
Δέκα λεπτά είναι, ως επί το πλείστον, επαρκής χρόνος για να διαβαστεί ένα ποίημα. Αντίθετα, για να διαβάσουμε ένα βιβλίο 300 σελίδων θα πρέπει να αφιερώσουμε αρκετές ώρες. Ακόμα και για να παρακολουθήσουμε μια ταινία θα πρέπει να αφιερώσουμε περίπου δύο ώρες. Σε συνθήκες έλλειψης χρόνου, λοιπόν, τι είναι προτιμότερο και λιγότερο χρονοβόρο; Η ανάγνωση ενός ποιήματος, η ανάγνωση ενός βιβλίου ή η παρακολούθηση μιας ταινίας; Η απάντηση είναι ξεκάθαρη.
Και δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και κάτι ακόμα εξίσου σημαντικό. Η έλλειψη χρόνου σημαίνει ότι δεν έχουμε χρόνο για χάσιμο. Ότι δεν έχουμε την πολυτέλεια να σπαταλάμε τον χρόνο μας άσκοπα. Όταν λοιπόν ένα μικρό ποίημα μπορεί σε μερικές γραμμές να συμπυκνώσει περισσότερα νοήματα από ένα βιβλίο 300 σελίδων είναι ηλίου φαεινότερο ότι, ιδωμένη και από αυτή την οπτική γωνία, η ανάγνωση της ποίησης είναι προτιμότερη σε συνθήκες έλλειψης χρόνου.
Μην χάνεις την αυτοάμυνα σου
Ωστόσο, αν και δεν έχουμε την πολυτέλεια της σπατάλης του χρόνου, συχνά επιλέγουμε να τον σπαταλήσουμε άσκοπα π.χ. παρακολουθώντας ανούσιες ταινίες ή παίζοντας ηλίθια παιχνίδια στο facebook. Δεν είναι παράλογο αυτό; Δεν είναι αντιφατικό;
Όχι, δεν είναι ούτε παράλογο, ούτε αντιφατικό αν το εξετάσουμε μέσα στο πλαίσιο της εποχής που ζούμε… μιας εποχής όπου κυριαρχεί η αποβλάκωση. Η αποβλάκωση της καθημερινότητας, η αποβλάκωση της μη σκέψης. Οι άνθρωποι σήμερα ζούνε μηχανικά, χαμένοι στην καθημερινότητα τους, χαμένοι στην προσωπική τους τσιχλόφουσκα. Υπό τέτοιες συνθήκες οποιοδήποτε ερέθισμα για σκέψη θεωρείται μη επιθυμητό. Η φιλοσοφική ενατένιση της ζωής γίνεται απλά πολυτέλεια. Οι άνθρωποι χάνονται σε μια αβάσταχτη ελαφρότητα, η οποία αν και μερικές φορές επιθυμητή, όταν κυριαρχεί, ως επί το πλείστον, αποπροσανατολίζει τους ανθρώπους.
Χρειάζονται λοιπόν αυτοάμυνες. Αυτοάμυνες απέναντι σε ιδέες και νοοτροπίες που αποπροσανατολίζουν, ενός κόσμου που βρίσκεται σε παρακμή. Η αληθινή ποίηση, κι αν το γενικεύσουμε λίγο η αληθινή τέχνη, αποτελεί βασική αυτοάμυνα και μπορεί να μας θωρακίσει. Δεν θα μας κάνει άτρωτους, όμως τουλάχιστον θα μας προστατέψει. Μπορεί να γίνει ένα καταφύγιο όταν όλα γύρω μας γκρεμίζονται. Μπορεί να δώσει απαντήσεις και να θέσει νέα ερωτήματα. Υπάρχει όμως μια προϋπόθεση: Πρέπει να είναι αγνή, κατά το μέγιστο δυνατόν. Πρέπει να είναι αυθεντική και ειλικρινής, προϊόν γνήσιας ανάγκης για καλλιτεχνική έκφραση. Πρέπει να είναι αληθινή ποίηση.